Abraham Kuyper

Abraham Kuyper. De naam moet u eigenlijk meteen bekend in de oren zijn, echter zal dat niet zo zijn. Het is raar want ze noemde Kuyper ook wel de “geweldige”. Hij was de eerste politicus met charisma en heeft misschien wel de grootste invloed gehad op Nederlandse politiek ooit. Vandaag gaan we het over ‘’de geweldige’’ hebben,  bekijken we wat zijn erfenis is en wat we kunnen leren van hem.

Wie was Abraham Kuyper?

Kuyper is geboren op 29 oktober 1837 in Maassluis. Hij doorliep het gymnasium en schopte het met zijn intelligentie tot de beroepen theoloog, journalist en politicus. Door zijn brede kennis was Kuyper een echt sociaal ondernemer. Hij wist precies wat er zich in de samenleving afspeelde en was echt een man van het volk. Dit kwam mede door zijn werkzaamheden als journalist. Deze kennis en vaardigheden maakte Abraham een groot politicus, sommigen noemden hem zelfs een profeet. Een man met een plan, een voorstander van diversiteit en een beschermer van de democratie.

Zijn prestaties als politicus hebben Kuyper beroemd gemaakt. Hij zorgde er namelijk voor dat vanaf 1879 het parlementaire stelsel voorgoed anders zou gaan functioneren. Dit deed hij met de oprichting van de eerste Nederlandse politieke partij, de ARP (Anti-Revolutionaire Partij). Deze partij was gebaseerd op het protestants-christelijke gedachtegoed, dat al sinds het begin van de negentiende eeuw aanwezig was in de Nederlandse samenleving. Kuyper leek met zijn nieuwe ideeën erg progressief maar was tegelijkertijd erg conservatief. Hij was namelijk erg voorstander van de monarchie en een groot verdediger van de koloniën (Nederlands-Indië).  

In 1901 won de coalitie van Kuypers anti-revolutionairen en de katholieken van Schaepman de verkiezingen. Kuyper formeerde een kabinet van acht ministers en nam zelf Binnenlandse Zaken voor zijn rekening. Hij had liever het ministerie van arbeid gehad, maar de andere anti-revolutionairen Mackay en Heemskerk wilden niet naar Binnenlandse Zaken. Hij was een sterke leider in het kabinet en veranderde de werkwijze: tot dan toe had het voorzitterschap steeds gerouleerd, maar Kuyper bleef gedurende de volle vier jaar voorzitter van de ministerraad en daarmee van 1901 tot 1905 Minister President van Nederland.

Ook had Abraham een opvallende relatie met de kerk. Hij vond namelijk dat de toenmalige Nederlandse Hervormde Kerk met haar moderne, vrijzinnige leer en prediking deze mensen niet dichter bij God bracht. Door zijn opvattingen over de kerk, werd hij in 1886 geschorst door het kerkbestuur van Amsterdam. Direct na de schorsing richtte hij zijn eigen kerk op, de gereformeerde kerk. Daarom waren ook 80% van de kiezers van de ARP gereformeerd en kwamen er zelfs dominees in de Tweede Kamer.

De nieuwe manier van het beleven van het geloof vanuit deze kerk werd steeds populairder en het aantal leden bleef maar exponentieel groeien. Het ontstaan van deze kerkgemeenschap werd bekend onder de naam Doleantie, naar het Latijnse woord dolere (klagen). Het kerkvolk van onder leiding van Kuyper wilde terug naar kerkelijk zelfbestuur en overgaan naar de oorspronkelijke, orthodoxe geloofsbelijdenis, zonder invloeden van de regering of andere hogere machten.

Abraham Kuyper werd ook wel minister van buitenlandse reizen genoemd vanwege zijn  bemoeienis met het buitenlandse beleid.  Maar niet alleen was zijn bemoeienis groot met het buitenland, ook het binnenlands bestuur moest het ontgelden. Hij wilde dat de overheid de burger meer met rust ging laten. Deze bestuurlijke verandering was slechts een klein onderdeel van zijn plan. Kuyper gaf namelijk de samenleving een nieuwe vorm. Dit deed hij door zijn plan strategisch op te zetten in drie belangrijke schakelpunten; politiek, onderwijs, kerk en wetenschap. Hij zette een nieuwe bestuurscultuur op, een plan dat vele politici nu ook hebben maar het niet uitvoeren.

CDA

Het kerkvolk dat ontstond na de gereformeerde kerken van Kuyper werd ‘kleine luyden’ genoemd. Zij wilde minder inspraak van de overheid, kerkelijk zelfbestuur en overgaan naar de oorspronkelijke  orthodoxe geloofsbelijdenis. Deze mensen zijn de grondleggers van het CDA.  Deze groep bestond destijds voor een groot deel uit middenstanders en boeren. Ik zeg zojuist ‘destijds’ , echter is dit nog steeds de achterban van het CDA, en het is daarom verschrikkelijk om te zien hoe deze groep mensen tegenwoordig tekort word gedaan door hun eigen partij.

Ik zei het al, Kuyper een man van het volk, iemand die weet wat er gaande is in de samenleving. Een man die dat niet weet is de partijleider van het kwakkelende CDA, Wopke Hoekstra. Op 2 juli was de leider van de christendemocraten in Nijkerk waar hij het over de stikstofplannen had met honderden regionale CDA-prominenten. Na een lange avond leek het dan eindelijk te gebeuren, Hoekstra legde enkele schuld bij zichzelf. Hij eindigde de avond met:  ‘Jullie zijn in een waardeloze, onzekere situatie beland en dat steekt me. Dat hadden we voor een groot deel kunnen voorkomen.’ Inderdaad had dit voorkomen kunnen worden als meneer Hoekstra zich wat minder in de randstad bevond. Dat de Minister van buitenlandse zaken niet weet wat er in de gehele samenleving zich afspeelt neem ik hem niet kwalijk, maar dat hij geen idee heeft van wat er in zijn partij gebeurd, en dan heb ik het niet over het bestuurlijke gedeelte maar over alle lagen in de partij, vind ik opmerkelijk en diep triest voor alle CDA-leden. Dit wanbeleid kan de partij van onderop kapot maken volgens Jelte Wiersma (politiek verslaggever van de Elsevier).

Het CDA is nu gedaald tot 7 zetels. Dit is een dieptepunt in de geschiedenis van de christendemocraten. Het is de vraag of zij net zoals in 2002 door het oog van de naald kunnen kruipen. Wat mij betreft kan dit maar dan is er nieuw leiderschap nodig. Misschien tijd om terug te vallen op de oorsprong.  Gebruik de leiderschapslessen die Kuyper heeft gegeven. Kuyper was zoals eerder gezegd erg gefixeerd op het buitenland, net als Hoekstra. De minister van buitenlandse reizen kon alleen wel oog houden voor de burgers en zijn partij.

Fortuyn

Ik dacht altijd dat Fortuyn de eerste politicus was die een blauwdruk achter liet voor charismatisch politiek leiderschap. Dit is echter niet het geval. Kuyper was niet alleen door zijn organisatiedrang, ideeën en inlevingsvermogen een succesvol politicus. Ook zijn charismatisch karakter zorgde voor veel vertrouwen van het volk in hem. Hij wilde altijd de dialoog aan gaan om zo de verbinding met het volk te versterken. Dit deed hij met zijn speeches, waarin hij kwam met mooie uitspraken. Denkt u maar aan: “Het boetekleed ontsiert de man niet” en “regeren is iets anders dan administreren.”  Komt u dit al bekend voor? Ik hoor u terugdenken aan 25 november 2001, “ik heb er zin an, at your service”.  De tijd dat Fortuyn de verbinding met het volk vond en het woord nam en niet het wapen met de islam. Dit was slechts een voorbeeld van de gevoelige problemen die hij wilde bespreken.

De karakters komen niet alleen overeen, ook de beroepen. Beiden waren journalist, hoogleraar en politicus. En dan komt toch de harde klap dat ik moet concluderen dat er wel een verschil is. Kuyper was premier, en Fortuyn kreeg daar de kans niet voor.

Voor Fortuyn en Kuyper gelde beiden: ze waren een ‘leider’ in de oude en charismatische betekenis van dat woord ‘leider’. Zoals de tegenstander van Kuyper,  De Savornin zei; “Zijn volgelingen houden hem voor een profeet, zij vereeren hem en laten hem niet los, al doet hij nog zo gek.”  In sommige gevallen is deze manier van leiderschap desastreus geweest, maar bij leiders als Kuyper en Fortuyn is het een verademing voor het volk. Een man zo helder als glas, zonder meel in de mond, die problemen benoemd en oplost, dat hebben we nodig.

Gelijkheid en Onderwijs

De gelijkheid in het onderwijs staat al jaren op losse schroeven. Zowel in het basisonderwijs waar leerlingen met hoogopgeleide ouders betere beoordelingen krijgen dan kinderen van laagopgeleide ouders, als in het hoger onderwijs waar je nu bijna voor iedere studie een selectie moet doorlopen door concurrentie van buitenlandse studenten en er nauwelijks word gekeken naar motivatie.

In de tijd van Kuyper was dit ook al zo, in tegenstelling tot de leiders nu, wilde Kuyper dit probleem oplossen. In 1880 opende Kuyper namelijk de door hem gestichte Vrije Universiteit (VU) van Amsterdam. De oprichting van de VU had direct te maken met zijn streven naar een volwaardig bestaan voor de orthodox gereformeerden. Zij konden nu studeren aan hun eigen universiteit. Met de VU wilde Kuyper echter meer dan de kleine luyden emanciperen of orthodoxe predikanten opleiden. Hij wilde dat de academische wereld niet langer zou worden gedomineerd door de liberalen, die volgens hem een niet-christelijke, zogenaamd neutrale wetenschap beoefenden. Volgens Kuyper was het mogelijk een christelijke wetenschap te ontwikkelen op basis van de zogenaamde "gereformeerde beginselen". Deze gedachte leeft nog altijd, met name in de Verenigde Staten.

Ook wilde professor Kuyper het onderwijs in Nederland naar een hoger niveau brengen. In deze tijd van alleen maar bezuinigingen op het onderwijs, is dat misschien ook een goed plan. Kuyper vernieuwde destijds het hoger onderwijs. De “geweldige” gaf het technisch onderwijs een impuls met de reorganisatie van de Polytechnische school te Delft, die Technische Hogeschool werd en veel later, in 1986, de TU Delft. Hiermee kwam Nederland op bèta gebied internationaal beter op de kaart te staan.

De vrouw

Al leek Kuyper erg progressief, toch was hij dat niet altijd. Zo vonden vrouwen hem helemaal niet zo geweldig. Aan de ene kant is dat gek en aan de andere kant begrijpelijk.

Bij vele speeches aan de Vrije Universiteit kwam de vrouw als onderwerp naar voren. In deze speeches kwam hij met uitlatingen waarmee je in deze tijd voor de rest van je leven gecanceld zou worden. Volgens Kuyper is de regel dat de man, “zwak of sterk” altijd de koning in zijn huis is en dat een man die zijn vrouw in huis “de baas laat spelen” laf en onmannelijk is. Voor de vrouw geldt: “Uw Wille zal den man onderworpen zijn” en dat de man “de huiselijke heerschappij toekomt”.

Dit is natuurlijk niet van deze tijd en moeten we veroordelen, toch had hij ook progressieve ideeën voor vrouwen. De minister van buitenlandse reizen was een groot voorstander van stemrecht voor vrouwen ongeacht zij weduwe of ongehuwd zijn.

Ook accepteerde Kuyper homo’s en lesbiennes wat erg nieuw was in die tijd. Hij verwoorde homoseksuelen alleen niet zo chique. Hij noemde hen “verwijfde mannen”.

Aanpak Agroterreur  

Het agroterreur van bloeddorstige hooivorken gaat maar door. Via intimidatie, bedreigingen, vernielingen verstoren de boeren de openbare orde. Het gaat steeds verder en de zorgen nemen toe. Het is zelfs zo erg dat politiekorpsen bang zijn en vaak de boeren hun gang laten gaan. Vorige week lag de A1 zelfs een dag op slot vanwege bedreigingen aan het adres van opruimingsdiensten nadat zij de brandende hooibalen van de boeren wilde opruimen. Ik schaam mij als Nederlander helemaal dood. Wat zijn we voor land geworden? Wie is de baas hier? Waar is de staatsman, een leider, die het land toespreekt? Een leider die zegt: “Wij zullen iedereen die de orde verstoort tot de hel vervolgen!”

Maar die staatsman is er niet. Rutte faalt opnieuw. Hij kwam niet verder dan de woorden “Een kleine minderheid verpest het voor de rest”. Dit is precies hoe al het islamitische terrorisme altijd wordt goed gepraat. Rutte is zelfs te beroert zijn eigen mensen te beschermen. Zo heeft Stikstofminister van der Wal het goed te verduren gehad en heeft zij nog steeds iedere dag zorgen om haar veiligheid in haar eigen woning. Rutte geeft een duidelijk signaal aan al het tuig van Nederland. Je kan straffeloos je gang gaan, beuk er maar op los.

Kuyper stond in zijn tijd ook voor een dergelijk probleem. Destijds waren de arbeiders het gevaar. Naast toespraken, veroordeelde Kuyper de staking als een politiek revolutionaire en anarchistische actie. Bovendien werd het staken strafbaar en er zijn destijds daadwerkelijk stakers voor enige tijd de gevangenis in gegaan. Deze man was duidelijk, waarschuwde 1 keer en greep dan hard in. Die duidelijkheid met harde hand missen we bij Rutte. Administreren is nu niet wat we nodig hebben, dat is regeren!

De verbinder, de geweldige, een profeet, je mag Kuyper noemen hoe je wilt, maar dat deze man invloed heeft gehad op ons land is duidelijk. Hij heeft onze samenleving in brede zin gedrukt met zijn vernieuwingen, charisma en organisatiedrang. Zijn daden en ideeën hebben ons destijds verbonden. Nu 140 jaar later is het misschien tijd om serieus terug te kijken naar de manier van leiderschap die Kuyper liet zien. Wellicht zal het een oplossing zijn voor de grote problemen in de samenleving.

In het heden is Kuyper vooral bekend op de Vrije Universiteit te Amsterdam waar zij het ondernemerschap, de democratische gezindheid en de voorkeur van diversiteit van Abraham Kuyper nog elk jaar herdenken. Laten we in deze moeilijke tijd ons inspireren en verbinden door over Kuyper zijn daden en ideeën in gesprek te gaan.

"Je moet leren van de geschiedenis. Eerlijk gezegd is het bijna onmogelijk om een gevoel van visie te hebben zonder een gevoel voor geschiedenis. " (Kofi Annan, Ghanees diplomaat en 7e secretaris-generaal van de VN 1938-2018).

Foto: Premier Abraham Kuyper in 1905  (van: Wikipedia.org).